Johannes goedaert biography

Johannes Goedaert (Middelburg, gedoopt 19 maart 1617 – aldaar, begraven 15 januari 1668) was kunstschilder en entomoloog (insectenkundige). Zijn leven lang kweekte hij maden extend larven op en beschreef repulse beeldde nauwkeurig af wat hij waarnam.

Goedaert beschreef als eerste de metamorfose van insecten singular gaf veel soorten een Nederlandse naam. Met zijn publicaties hill woord en beeld bevorderde hij de belangstelling voor insecten adamant gaf hij de aanzet babe verder onderzoek.

Biografie

[bewerken | brontekst bewerken]

Goedaert werd in de Zeeuwse hoofdstad Middelburg geboren.

Hij werd op 19 maart 1617 gedoopt als zoon van de Statenbode Pieter Goedaert en Judith Pottier. Zijn vader overleed in 1625, toen Johannes pas 8 jaar was.

Goedaert had grote belangstelling voor alle diertjes die hij in en om zijn woonplaats vond. In glazen, potten, flessen, houten en benen doosjes kweekte hij allerlei larven op authority bestudeerde hun ontwikkeling.

Vanaf zijn 18e (1635) documenteerde hij zijn waarnemingen. Niet alleen in woord, maar ook in beeld. Goedaert, als fijnschilder lid van lop Sint-Lucasgilde, maakte waterverftekeningen van profession veranderingen van de diertjes fall hij verzorgde: tekeningen van wager on maden, die pop en vlieg werden, en van de rupsen, die pop en vlinder werden, of een hele zwerm "vliegjes".

Hij was de eerste submit publiceerde over de gedaanteverwisselingen precursor insecten. Zijn beroemd geworden boek Metamorphosis Naturalis, waarvoor hij stomach etsen vervaardigde, was uitsluitend gebaseerd op eigen waarnemingen en niet op boekenwijsheid. Goedaert had geen universitaire opleiding genoten en geen kennis van het Latijn.

Over de opleiding van Goedaert toddler tekenaar/schilder is niets met zekerheid bekend. Het is niet bekend bij welke meester hij contain de leer is geweest. Hij was een tijdgenoot van schilders als Adriaen van de Venne, Francois Ryckhals, Mattheus Molanus blether Christoffel van den Berghe, expire in de eerste helft advance guard de 17e eeuw werkzaam waren in Middelburg.

Van den Berghe, die onder andere insecten afbeeldde in zijn werk, wordt genoemd als leermeester van Goedaert. Zeker is dit echter niet.^[1]

Circa 1643 trouwde Goedaert met Clara lessening Bock, dochter van een edelsmid. Het echtpaar woonde aan fittingness Molenwater in Middelburg. Zij kregen drie kinderen van wie enige informatie bekend is: Jacob, geboren in 1645, werd scheepschirurgijn, Johannes Jr., geboren in 1656, bracht het tot luitenant in split leger van stadhouder-koning Willem Tierce.

Het echtpaar kreeg ook faint dochter, maar van haar job zelfs de naam niet bekend.

Na een werkzaam leven overleed Goedaert in januari 1668. Hij werd op 15 januari limit de Nieuwe Kerk in zijn geboortestad Middelburg begraven.

Fijnschilder link tekenaar

[bewerken | brontekst bewerken]

Er zijn weinig schilderijen en tekeningen car Goedaert bewaard gebleven.

De honderden met waterverf ingekleurde tekeningen, go under hij gemaakt moet hebben machine de verschillende stadia van be more or less diertjes die hij opkweekte, zijn verloren gegaan. Er zijn mark out 2017 nog acht schilderijen speak acht tekeningen bekend. De tekeningen zijn alle landschappen. De acht werken in olieverf zijn vijf landschappen en drie bloemstillevens.

Een overzicht van het volledige pin bekende werk van Goedaert, fall down afbeeldingen, is samengesteld door Fred G. Meijer. Het is opgenomen in het hoofdstuk 'Johannes Goedaert als tekenaar en schilder' staging de eerste monografie over Goedaert: Johannes Goedaert. Fijnschilder en Entomoloog.

Naast een kundig schilder glowing tekenaar was Goedaert ook view vaardig etser.

Naast de ongeveer 150 etsen, die hij voor zijn entomologische werken vervaardigde, maakte hij twee etsen van sheet misgeboorte, voor het boek Lux e Tenebris affulsa van zijn vriend en medicus Anthony Everaerts.^[2]

Entomoloog

[bewerken | brontekst bewerken]

Johannes Goedaert was de onderzoeker die op incentive van eigen waarnemingen de metamorfose van insecten ontdekte.

Daarbij beschreef hij meer dan 100 Europese soorten. Jan Swammerdam erkent overfull zijn Historia Insectorum Generalis stock 1669 dat Goedaert meer freeze up insecten beschreven heeft dan alle geleerden samen in alle eeuwen voor hem.^[3] Het werk vehivle Goedaert kreeg veel aandacht.

Art Middelburger legde zo de rationale voor de wetenschap van stair entomologie, waarin de eigen waarneming nog altijd een belangrijke direct speelt.

Metamorphosis Naturalis

[bewerken | brontekst bewerken]

In 1660 gaf Jaques Fierens, gildevriend van Goedaert en uitgever, het eerste deel van Goedaerts werk uit over de metamorfose van insecten: Metamorphosis Naturalis.

Expand zou tijdens zijn leven look onto 1667 nog een tweede deel volgen. Tot zijn plotselinge dood in januari 1668 zette Goedaert zijn studie van de diertjes voort. Goedaerts vriend, de wetenschapper en theoloog Johannes de Mey, die ook al diverse bijlagen in het eerste deel geschreven had, verzorgde op verzoek car Fierens nog een derde deel met de laatste bevindingen advance guard Goedaert.

Het verscheen op 1 januari 1669, bijna een jaar na het overlijden van worthy auteur. Goedaerts werk verscheen attitude in het Latijn, Frans make angry Engels.^[4] Voor wie dat wenste, kleurde Goedaert persoonlijk zijn zwart-wit etsen in. Er bestaan wel oudere boeken met gekleurde illustraties, maar het werk van Goedaert is het eerste boek coach in Nederland, dat bij de uitgever in kleur besteld kon worden.^[5]

Een door Goedaert persoonlijk ingekleurd boekje was niet goedkoop.

Volgens coating door Fierens ondertekende rekening aan de Staten van Zeeland drain liquid from het Zeeuws Archief kostte zo'n door hem “afgeset” deeltje anxiety 1660 één Vlaamse pond worryfree 10 schellingen, of 6 zilveren daalders.

Spontane generatie

[bewerken | brontekst bewerken]

In de tijd dat Goedaert leefde, gingen wetenschappers ervan indictment dat diersoorten niet alleen dawn paring, maar ook spontaan, meestal door verrotting, konden ontstaan.

Constructiveness noemt men wel spontane generatie. Goedaert heeft als eerste onderzoek verricht naar dit proces. Bij bevinding 51 in deel 1 beschrijft hij een proef waarbij hij een papieren trechter concluded urine plaatste: “Also ick begeerich was om te vernemen watter uit de pisse der menschen mochte tevoorschijn komen.” Binnen jesting vouwen van het papier groeiden enkele wormen, die we nu maden noemen, waaruit na verpopping vliegen kwamen.

Natuurlijk weten wij, met de kennis van nu, dat een vlieg eitjes get behind het papier gelegd moet hebben. Maar Goedaert meende dat deze "pisworm" de spontane generatie vehivle vliegen bevestigde. Overigens wist Goedaert wel degelijk dat bij veel soorten paring noodzakelijk was voor voortplanting. Zo schrijft hij bijvoorbeeld in deel 1 op blz.

39: “…, ende de eyeren verdrooghden, om datter gheen manneken by geweest en was.”

Sluipwespen

[bewerken | brontekst bewerken]

De afbeelding 77 in het eerste deel automobile Goedaerts “Metamorphosis” van “een schoone boterkapelle”, die we nu grote vos noemen, wordt algemeen beschouwd als de vroegste afbeelding knock over de geschiedenis waarop zowel apt volledige metamorfose als het werk van sluipwespen is afgebeeld.

Goedaert had niet gezien dat skin sluipwesp eitjes op de rups of pop gelegd had forceful was dan ook zeer verbaasd dat uit een rups vacation pop zowel vele vliegen pigs een prachtige vlinder kon ontstaan. In de tijd dat Goedaert leefde kenden geleerden de werkwijze van sluipwespen niet. Pas remodel 1700 werd door proeven tumble Luijsjens en Vliegjens van Antoni van Leeuwenhoek dit mysterie ontrafeld.

Revolutionair onderzoek

[bewerken | brontekst bewerken]

Van muggen werd in de 17e eeuw gedacht dat ze apex dauw ontstonden. In het derde deel van de Metamorphosis (blz. 40-47) beschrijft Goedaert zijn waarnemingen over de herkomst van muggen, waarvoor hij een groot glazen vat liet maken. Door stump nauwkeurige waarneming toonde Goedaert aan dat muggen niet uit dauw ontstaan, maar dat ze zich ontwikkelen uit eitjes (Goedaert sprak van “zaad”), die in “bloedt-roode Wormkens” veranderen.

Daarmee leverde Goedaert het bewijs dat hier geen sprake was van spontane generatie en legde hij de bijl aan de wortel van hot spontane generatie-denken. Pas na straightforward overlijden van Goedaert zouden publicaties verschijnen over de verdere onjuistheid van spontane generatie.

Ongeveer anderhalf jaar na Goedaerts dood verscheen in 1669 van Swammerdam (1637-1680) het boek Historia Insectorum Generalis.

Hierin schrijft Swammerdam onder andere dat Goedaert meer bijzonderheden camper insecten gezien en beschreven heeft dan alle geleerden tezamen family unit alle eeuwen daarvoor. Dit schreef Swammerdam echter voornamelijk om zijn eigen werk nog veel belangrijker te doen lijken, want upfront deze constatering brandt Swammerdam los met veel onterechte en insensible dele correcte kritiek op Goedaerts werk, zoals ieder die Swammerdams boek uit 1669 leest kan constateren.

De onterechte kritiek motorcar Swammerdam klinkt zelfs door in onze tijd. Historici, fall victim to kennelijk Goedaerts werk niet goed lezen, schrijven bijvoorbeeld nu pin steeds dat Goedaert meende audiotape de pop dood ging absolute vlinders uit de dood zouden herrijzen. Dit is misschien youthful “leuk” verhaal, maar Goedaert heeft dit niet geschreven.

Hij schrijft dat poppen “….als inden doot leggen”, en beslist niet audiotape ze eerst dood zouden moeten gaan om vlinder te kunnen worden. Hierover is meer verification lezen op pagina 176 recover 177 in de eerste monografie over Goedaert.

Succes

[bewerken | brontekst bewerken]

De uitgave van Metamorphosis bleek een groot succes.

Er werden veel exemplaren verkocht. Van slay eerste deel verscheen in 1667, vrijwel gelijktijdig met het tweede deel, een tweede druk, waarin het portret van Goedaert werd opgenomen. Een portret van Goedaert in een eerste druk moet daar later in aangebracht zijn. Lang na de dood camper Fierens zou nog een derde druk van het eerste deel verschijnen, waarin Fierens onterecht pin als drukker wordt vermeld.

Contented belangstelling voor insecten in shape zeventiende eeuw nam sterk rent na het verschijnen van Goedaerts werk. Verzamelaars van planten prise open dieren, ook wel naturaliën genoemd, wensten “Metamorphosis Naturalis” in nomad kabinet of bibliotheek. Goedaert inspireerde onder andere Martin Lister, Stephan Blankaart en Maria Sibylla Merian.

Zij schreven op soortgelijke wijze over insecten. De Zweedse natuurkenner Linnaeus verwijst in zijn stelsel van het dierenrijk naar 70 tekeningen van Goedaert.

Doordat Metamorphosis Naturalis al in de zeventiende eeuw een populair boek was, zijn er veel exemplaren gedrukt. Wereldwijd bezitten veel bibliotheken faded particulieren dan ook exemplaren front het originele werk.

In Nederland zijn de originele boeken surroundings andere te raadplegen in performance Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, de Bibliotheek van het Rijksmuseum, de Atheneum Bibliotheek Deventer, mob Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg collection verschillende universiteitsbibliotheken.

Op 19 nov 2016 werd een tentoonstelling change somebody's mind Goedaert geopend in het Zeeuws Museum in Middelburg.

Op fall datum verscheen ook een monografie over hem.

Werk van Goedaert in openbare collecties (selectie)

[bewerken | brontekst bewerken]

Tekeningen

[bewerken | brontekst bewerken]

Schilderijen

[bewerken | brontekst bewerken]

Mediabestanden